TUUK, Titia Klasina Elisabeth van der

Van der Tuuk werd als vierde van zeven kinderen geboren in een familie van predikanten aan vaderszijde, van meer profane academici aan moederskant. Zij was mank. De vroege dood van haar vader (1867) heeft er mogelijk toe bijgedragen dat zij zowel als haar twee jongere zusters in Groningen een opleiding tot onderwijzeres volgden. Vanaf 1873 was zij vervolgens werkzaam als onderwijzeres te Groningen, Borculo, Baarn en Deventer, totdat haar toenemende doofheid en de tegenwerking die zij vanwege haar atheïsme ondervond haar in 1882 van een loopbaan in het onderwijs deden afzien. Na nog een tweetal jaren als particulier onderwijzeres te Groningen en - inmiddels verhuisd naar Arnhem - een jaar als machineschrijfster voor uitgeverij Thieme gewerkt te hebben, voorzag zij vanaf 1885 als schrijfster en vertaalster in haar onderhoud. Zo schreef en vertaalde zij kinderboeken en historische romans en vertaalde enige feministische romans en vele werken op het gebied van sexualiteit en sexuele moraal. Daarnaast was zij redactrice of medewerkster van meerdere verenigingsorganen en droeg zij haar ideeën in tientallen artikelen en brochures uit.

In 1875 maakte Van der Tuuk kennis met de Ideën van Multatuli en ontwikkelde zich hierdoor tot een overtuigd atheïste en vrijdenkster, een overtuiging die zij in 1878 in De Tolk van den Vooruitgang publiek maakte. Ook correspondeerde zij met Multatuli. Zij werd actief lid van de vrijdenkersvereeniging De Dageraad: als afgevaardigde naar internationale congressen (Amsterdam, 1883; Antwerpen, 1885), spreekster in den lande, redactielid van De Dageraad (1885-1890) en tenslotte als lid van het hoofdbestuur (1887-1890). Hoewel zij in 1879 in De Tolk van den Vooruitgang haar geloof in de 'noodzakelijkheid van 't socialisme' beleed, zou haar bijdrage aan de georganiseerde arbeidersbeweging niet meer dan incidenteel zijn. Zo ontketende zij in 1884 een polemiek over de uitsluiting van vrouwen bij de examens van de Vereeniging van Handelsbedienden 'Mercurius' en behoorde zij samen met onder anderen Wilhelmina Drucker, Frederika J. van Uildriks en A.H. Gerhard - tot de medewerkers van het Weekblad tot onderwijs en ontspanning van vrouwen en meisjes De Vrouw, dat in 1888 door Joan A. Nieuwenhuis werd uitgegeven. Het zwaartepunt van haar activiteiten viel in het streven naar de 'ontvoogding der vrouw'. In het bijzonder op het gebied van de sexuele moraal (Nederlandsche Vrouwenbond tot Verhooging van het Zedelijk Bewustzijn, Rein Leven-Beweging, Nationaal Comité voor Moederbescherming en Sexueele Hervorming) en het vrouwenkiesrecht (Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, Comité ter Verkrijging van Vrouwen in het Bestuur van Stad en Land) wendde zij haar talenten als spreekster en schrijfster aan. Ook als vegetariër, geheelonthoudster en antimilitariste was zij actief.

Titia van der Tuuk achtte onder de gegeven verhouding tussen de sexen een huwelijk tussen man en vrouw op basis van gelijkheid niet mogelijk. Vanaf 1896 tot haar dood in 1939 woonde zij samen met haar vriendin Rose Roosegaarde Bisschop (1856-1940), achtereenvolgens te Arnhem, Ede, Ubbergen, Soest, Utrecht en Zeist.